Najczęściej Zadawane Pytania

Poniżej postaraliśmy się udzielić odpowiedzi na często zadawane pytania najlepiej, jak tylko potrafiliśmy. Niemniej zdajemy sobie sprawę z tego, że wiele kwestii poruszyliśmy tylko powierzchownie, dlatego, jeśli interesuje Cię buddyzm, zachęcamy do samodzielnego zgłębiania związanych z nich zagadnień. Jeśli w zaprezentowanych odpowiedziach znajdziesz błędy lub niedomówienia, skontaktuj się z nami, by pomóc nam udoskonalić naszą stronę.

Oby ta lektura była z pożytkiem dla wszystkich szukających!

Czy buddyzm jest religią?

Tak, buddyzm jest religią. Wymyka się jednak naszemu, w dużej mierze ukształtowanemu przez chrześcijaństwo, rozumieniu religii. Dla porównania warto sobie uświadomić, że chrześcijaństwo jest religią wiary. Jej fundament bazuje na dzielonym przez wszystkie wyznania przekonaniu, że Jezus Chrystus umarł za grzechy ludzkości i zmartwychwstał po trzech dniach. Jest to sfera wiary, a co za tym idzie, jest to nieweryfikowalne. Buddyzm natomiast jest religią doświadczenia. Oznacza to, że każdy musi sam sprawdzić, czy Dhamma (nauka Buddhy) jest prawdziwa i dla niego odpowiednia. 

Co oznacza termin buddha?

Termin buddha oznacza przebudzonego. Przebudzonym był założyciel buddyzmu – Siddhattha Gotama, który urodził ponad dwa i pół tysiąca lat temu w Lumbini (obecnie Nepal) i osiągnął Oświecenie w Bodh Gaya (obecnie Indie).

W różnych tradycjach buddyjskich mowa jest o trzech rodzajach buddhów. Pierwszym jest sammā-sambuddha (w pełni sam przebudzony). Jest to ktoś, kto własnym wysiłkiem osiąga Przebudzenie, a następnie głosi Naukę, wskazując innym drogę do realizacji tego samego doświadczenia. Kimś takim był Siddhattha Gotama. Drugim rodzajem jest paccekabuddha (sam dla siebie przebudzony), czyli ktoś, kto własnym wysiłkiem osiąga Przebudzenie, ale nie głosi Nauki. I w końcu trzeci rodzaj to sāvakabuddha (przebudzony uczeń), czyli ktoś, kto osiąga Przebudzenie podążając ścieżką wyznaczoną przez sammā-sambuddhę.

Czy Buddha Gotama jest bogiem?

Nie, Buddha nie jest ani nie był bogiem. Sam Buddha również nie uważał się za boga. Nie jest także, w ogólnym sensie, traktowany jak bóg (byt absolutny, wszechmogący i wszechwiedzący). Czy w takim razie był człowiekiem po osiągnięciu Przebudzenia? Jest to pytanie trudne, bowiem istota, która osiąga Przebudzenie (doświadczenie niekonwencjonalne i pozakoncepcyjne), nie może być opisywana za pomocą konwencjonalnych środków wyrazu, do jakich należy język. W związku z tym należy stwierdzić, że Buddha to po prostu buddha. Więcej na ten temat możesz przeczytaj w Talking about Nirvana autorstwa Ṭhānissaro Bhikkhu

Z pewnością dla buddystów wszystkich tradycji Buddha pozostaje kimś godnym szczególnego szacunku i czci, wzorem godnym naśladowania.

Jakie są inne obok Theravādy szkoły i tradycje buddyjskie?

Buddyzm rozwinął się w różnych okolicznościach i przyjął wiele różnych form. Obok tradycji Theravādy (Nauczania Starszych) istnieją również tradycje Mahayany (z sanskrytu: Wielkiego Wozu, wymowa: mahajana) i ezoteryczne szkoły Vajrayany (z sanskrytu: Diamentowego Wozu, wymowa: wadżrajana). Niekiedy tradycje wywodzące się z Mahayany i Vajrayany określają Theravādę mianem Hinayany (z sanskrytu: Mały Wóz, wymowa: hinajana). Jest to określenie nieprawidłowe, ponieważ szkoły pierwotnej Hinayany już nie istnieją.

Każda szkoła i tradycja wywodzi się z nauczania Buddhy, niemniej każda rozwinęła unikatowe narzędzia do realizacji Przebudzenia.

Co różni Theravādę od Mahayany i Vajrayany?

Trudno jest odpowiedzieć na to pytanie zwięźle. Theravāda rozwinęła się w południowej Azji (Sri Lanka, Tajlandia, Birma), natomiast szkoły Mahayany i Vajrayany na północy. Theravāda bazuje na kanonie sutt pāḷijskich, natomiast szkoły północne na kanonach spisywanych oryginalnie przede wszystkim w sanskrycie.

Zasadnicza różnica doktrynalna leży w rozumieniu tego, kim jest bodhisatta (w sanskrycie: bodhisattva, wymowa: bodisatwa) i w jaki sposób można się nim stać. W szkołach północnych idea bodhisattvy – istotny, która motywowana bodhicittą (altruistycznym stanem umysłu) odradza się, by pomagać innym na ścieżce do Przebudzenia, jest kluczowym konceptem praktyki, stąd niekiedy szkoły północne nazywa się również Bodhisattvayaną (z sanskrytu: Pojazdem Bodhisattvów, wymowa: bodisatwajana). 

Inną ważną różnicą jest jakościowy status Przebudzenia arahantów. Tradycja Theravādy uważa, że nie ma jakościowej różnicy między Przebudzeniem buddhy, a arahanta. W tradycjach północnych można spotkać się z twierdzeniem, że Przebudzenie arahanta nie jest pełne (więcej na ten temat w książce J. Ś. Dalaj Lamy i Thubten Chodron pt. Sansara, nirwana i natura Buddy, rozdział 11, w przekładzie Krzysztofa Krzyżanowskiego, wydanej w 2018 roku). 

Co oznacza termin arahant?

Termin arahant oznacza godny. 

W ogólnym sensie termin arahant może być stosowany jako hiperonim zbioru wyrazów: buddha, sammā-sambuddha, paccekabuddha i sāvakabuddha. Niemniej przyjęło się, że termin buddha, zapisywany dużą literą, stosuje się w stosunku do Siddhatthy Gotamy, natomiast termin arahant oznacza wszystkich, którzy osiągnęli Przebudzenie podążając za Jego Nauką.

Dlaczego śpiewamy po pāḷijsku?

Język pāḷijski zajmuje ważne miejsce w Theravādzie. W tym języku spisany jest kanon sutt, czyli mów Buddhy (zob. Tipitaka), na którym opiera swoje nauczanie nasza szkoła. Można też spotkać się z opinią, że po pāḷijsku mówił sam Buddha. Najprawdopodobniej był to jednak inny język z grupy prakrytów.

Śpiewy pełnią zasadniczo trzy funkcje. Po pierwsze pozwalają przejść do medytacji ze świata naszych codziennych spraw, stając się granicą, za którą rozpoczyna się praktykę formalną. Po drugie pozwalają ukierunkować umysł na Buddhę, Dhammę i Sanghę oraz refleksje na temat motywacji naszej praktyki. Po trzecie stanowią wyraz łączącej nas więzi ze wszystkimi praktykującymi buddyzm, zwłaszcza buddyzm Theravādy i dają poczucie przynależności do tradycji duchowej istniejącej od ponad dwóch i pół tysiąca lat. 

Dlaczego oddajemy pokłony przed figurą Buddhy?

Ogólnie Buddha Gotama uważał, że godni czci i szacunku są ludzie, którzy rozwinęli swój umysł i poskromili swoje żądze. Takimi ludźmi są buddhowie i arahanci. Oddając pokłon przed figurą Buddhy, nie kłaniamy się figurze jako takiej, lecz temu, co reprezentuje – idei Przebudzenia i tym wszystkim, którzy je osiągnęli, stając się wzorami do naśladowania. 

Jak mogę zostać buddystą/buddystką/osobą praktykującą buddyzm?

W wielu buddyjskich tradycjach formalnym początkiem buddyjskiej praktyki jest przyjęcie Schronień w trzech obiektach godnych szczególnego szacunku i naśladowania: w Buddzie (nauczycielu i reprezentowanym przez Niego ideale), Dhammie (Jego nauce) oraz Sandze (w szerszym znaczeniu jest to zgromadzenie ordynowanych mnichów i mniszek, którzy zachowują i przekazują Dhammę, natomiast w węższym są to wszyscy, którzy urzeczywistnili ideał Przebudzenia, stając się arahantami). Przyjęcie Schronienia może odbyć się przed ordynowanym mnichem lub mniszką, grupą osób już praktykujących buddyzm lub przed samym sobą. Trzeba jednak pamiętać, by była to decyzja przemyślana. 

Więcej na temat przyjęcia Schronienia można przeczytać w artykule Trzy Schronienia Ajahna Sumedho lub posłuchać na youtube’owym kanale Sasany.

Czym jest Dhamma?

Dhamma to nauka Buddhy.

Czym jest Sangha? 

Sangha oznacza zgromadzenie. W szerokim znaczeniu tego słowa oznacza zgromadzenie wszystkich ordynowanych mnichów i mniszek, którzy wyrzekając się życia świeckiego, postanawiają poświęcić całe swoje wysiłki na urzeczywistnienia Przebudzenia. Jest to godne szczególnego szacunku. W węższym znaczeniu Sangha oznacza zgromadzenie wszystkich, którzy już urzeczywistnili Przebudzenie – buddhów i arahantów. Są to istotne godne czci i wzór do naśladowania. Niekiedy zgromadzenie buddhów i aratantów nazywa się Arya Sanghą, czyli Szlachetnym Zgromadzeniem.

Czy poznańska grupa medytująca w tradycji Theravādy jest Sanghą?

Z ortodoksyjnego punku widzenia – nie. Niemniej na Zachodzie, również w ramach innych szkół i tradycji buddyjskich, coraz częściej spotkać się można z określeniem świeckiej Sanghi (angielskie: Lay Sangha) – zgromadzenia wszystkich świeckich osób praktykujących buddyzm. O ile nazywanie swojej grupy, w ramach której się formalnie praktykuje, sanghą, nie uważamy za coś niestosowanego, o tyle trzeba mieć na uwadze, że przyjmowanie Schronienia zawsze odbywa się w Sandze, czyli dotyczy tych, którzy już stali się godnymi naśladowania.

Czy w Polsce istnieje Sangha?

Obecnie w Polsce nie przebywa na stałe żadna w pełni ordynowana osoba (mnich lub mniszka). Środowiska theravādyjskie podejmują jednak działania, by to zmienić i założyć w kraju stały klasztor, który umożliwiłby kształcenie w pełni wykwalifikowanych nauczycieli Dhammy. 

Czy w Polsce można spotkać nauczycieli?

Obecnie w Polsce nie ma nauczycieli Dhammy, którymi w tradycji theravādyjskiej najczęściej są mnisi i mniszki. Nie oznacza to jednak, że polska Theravāda pozbawiona jest kontaktu z wykwalifikowanymi nauczycielami. Polskę odwiedzają w pełni ordynowani mnisi, niektóre grupy lub osoby utrzymują stały kontakt internetowy z zagranicznymi ajahnami  (z tajskiego: nauczyciel, wymowa: adżan), nauki Buddhy i uznanych ajahnów są regularnie tłumaczone i dystrybuowane za darmo wśród grup medytujących w naszej tradycji. Działania podejmowane w kierunku ustanowienia w naszym kraju stałego klasztoru pozwalają mieć nadzieję, że w przyszłości polska Theravāda również będzie mieć własnych nauczycieli, którzy na miejscu zapewnią przekaz Dhammy.